Carel Brouwers

De nasleep

De wereld na covid-19.

Er voltrekt zich op dit moment wereldwijd een ramp die zijn weerga niet kent. Niemand heeft nog een idee hoe en wanneer deze pandemie zal eindigen. Desalniettemin is het interessant om na te denken over de nasleep. Hoe ziet de wereld er uit na de corona pandemie van 2020?

De verliezers…

Laten we met het slechte nieuws beginnen. Op individueel niveau is er straks sprake van 7,8 miljard verliezers. Als we de meest waarschijnlijke scenario’s naast elkaar leggen dan wordt in ieder geval duidelijk dat we allemaal wel iemand kennen die door covid-19 van ons is weggenomen. En zelfs als dat niet het geval is, dan raakt de mokerslag die het onzichtbare virus uitdeelt aan de wereldeconomie uiteindelijk iedereen. Wat een beetje troost biedt is dat we dus allemaal in hetzelfde schuitje zitten. Gedeelde smart is halve smart.

Makers en verspreiders van fake news en complottheorieën zullen ook tot de verliezers behoren. Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel. Fake news was tot voor kort iets wat we min of meer geaccepteerd hadden. Het hoorde bij onze wereld met sociale media, waarop iedereen kan en mag roepen wat zij of hij maar wil. Maar nu, met het virus en de angsten die daarmee gepaard gaan, willen mensen maar twee dingen: duidelijkheid en de waarheid. In de VS is inmiddels al een dode gevallen omdat de persoon in kwestie, tegen de adviezen van de medici in, maar op aangeven van de president, een medicijn heeft gebruikt dat bedoeld is om malaria te bestrijden. Een betreurenswaardig geval, maar hopelijk de uitzondering op de regel dat, wanneer het om onze gezondheid gaat, we toch vooral vertrouwen op de kennis en expertise van de deskundigen. Schrijnend wordt de beweging van de anti-vaccers. Als een vaccin voor corona beschikbaar komt, wordt dat dan wel ter beschikking gesteld aan mensen die aantoonbaar tot deze beweging horen? En zo ja: wordt daaraan door de maatschappij dan de eis gesteld dat deze beweging zichzelf ontmantelt?

Populisten zullen ook tot de verliezers behoren. En om dan ook maar direct over verliezers in de landensfeer te spreken: de VS zullen de grote verliezer zijn na afloop van deze crisis. De regering van Trump heeft zo’n beetje tegen alles, maar dan ook alles uit het boekje dat normaal gesproken wordt open getrokken bij een grote crisis, gezondigd. En de resultaten zullen desastreus zijn. In combinatie met het zorgsysteem, dat in de VS tot enorme ongelijkheid leidt, zullen de verliezen aan mensenlevens die van de “oude wereld” significant overstijgen. Waar populisten zich voor de crisis meestal wel wisten te redden met vooral hard schreeuwen en anderen de schuld geven, daar zullen zij zich nu moeten bewijzen voor wat betreft hun leiderschap. Trump bijvoorbeeld heeft de samenleving in de VS vooral verdeeld sinds zijn aantreden. Dat valt niet meer te lijmen, temeer omdat hij zelf laat zien dat hij – zelfs wanneer een megacrisis zijn land treft – niet eens in staat is om überhaupt ander gedrag te laten zien. Kijk niet raar op als hij volkomen onverwacht, van het een op het andere moment, aftreedt. Nu president zijn van het machtigste land ter wereld betekent het dragen van een enorme last. En dat is een zwaar kruis. Trump heeft nog nooit ergens verantwoordelijkheid voor genomen en zal blij zijn als hij dat kruis kan afwerpen…

Op systeemniveau zou het corona-virus het einde van de kapitalistische wereldorde kunnen betekenen. Nu duidelijk is geworden dat de grootste bedreiging wereldwijd niet een socialistisch regime is of een land met islamitisch bestuur of wat dan ook, maar een onzichtbaar virus dat zich nergens wat van aantrekt, zullen andere prioriteiten worden gesteld. Het systeem van de vrije markt heeft systematisch decennialang de zorg uitgekleed en wetenschap vercommercialiseerd. Nu blijkt dat juist wetenschap en gezondheidszorg essentieel zijn om een mega-crisis het hoofd te bieden. Bovendien betekent de grote sociale ongelijkheid in de wereld dat landen significant anders getroffen zullen worden door covid-19. Waar je wiegje stond kan het verschil tussen leven of dood maken. Nog nooit werd de mensheid dat zo duidelijk gemaakt…

Ze zijn nu knetterhard aan het werk. Verloven zijn ingetrokken en de professionals in de zorg draaien helse diensten. Applaus voor hen is een mooi gebaar, maar zodra deze crisis bezworen is zijn de zorgprofessionals van nu de Vietnam veteranen van de jaren ’70 e.v. Posttraumatische stressstoornissen zullen deze mensen tot in de lengte der dagen achtervolgen, hetgeen een enorme dreun zal opleveren voor de zorgsector, die toch al zo lang onder druk stond…

Tenslotte: georganiseerde religies zullen nog meer aanhang verliezen. Nu het écht crisis is biedt geloof te weinig steun en hoop. Vooral ook omdat nu bijvoorbeeld in de VS televangelisten nog altijd vragen aan hun aanhangers om geld te doneren (en daarvoor hun huizen uit te komen!). Niet zelden zijn deze mannen multimiljonairs die het geld aanwenden om een nieuw privéjet aan hun verzameling toe te voegen. Mensen zullen bij zinnen komen door deze crisis, die het beste in hen naar boven kan halen en dergelijke praktijken zullen niet meer geduld worden. Religie gaat geen remedie tegen het corona virus bieden. De geestelijk leiders staan in hun hemd en na afloop van de crisis met lege handen…

De winnaars…

Om te beginnen komt de wetenschap als grote winnaar uit de bus. Wetenschappers bepalen nu al, in hun adviseursrol, welke stappen overheden moeten nemen. Wetenschappers zullen straks met een vaccin komen dat definitief een einde gaat maken aan de dreiging van het corona-virus. Wetenschappers en intellectuelen zullen niet lang meer voor linkse, elitaire wolkenbestormers worden gehouden – een hoekje waarin ze door dubieus spel van populisten systematisch waren gedreven – maar het respect en de waardering krijgen die ze verdienen.

Winnaars zullen politici zijn die de moed hebben om een radicale wijziging van het systeem te bepleiten. Als er ooit een moment was voor een druk op de reset-knop in de wereld, dan is het wel nu in 2020, nu de wereld van het een op het andere moment volledig stil is komen te liggen. Politici die nu de moed hebben om voorstellen te doen ten aanzien van een radicaal andere koers zullen in retrospectie worden beschouwd als de dapperen. Als diegenen die werkelijk de moed hebben opgebracht om na te denken over een betere verdeling van de middelen in de wereld en die zich ook daarover hebben uitgesproken.

Hopelijk behoren óók tot de winnaars al diegenen die nu, wereldwijd, ervoor zorgen dat we ’s-avonds nog wat kunnen eten. Dat ons gas, water en elektra nog worden geleverd. Dat post nog wordt bezorgd en dat we nog benodigde medicijnen kunnen bemachtigen. Hopelijk bestendigt het besef dat de mensen die werkzaam zijn in de zogenaamde essentiële beroepsgroepen ook substantieel beter beloond moeten worden. Zij vormen de ruggengraat van onze samenleving en verdienen aldus ook ons respect en dito materiële beloning.

Bekijken we de categorie “winnaars” wat banaler, dan komt Azië als winnaar uit de bus. In Azië lijkt de overheden te lukken wat hier nog niet lukt: het indammen van het virus. Bovendien schiet de Volksrepubliek China nu wereldwijd landen die strijden tegen het virus te hulp. Grote afwezige is de VS. Dat land is na de corona-crisis definitief haar status als leider van de vrije wereld kwijt. Sterker nog: het wordt een ontwikkelingsland.

Tenslotte hoop ik – voor alles – dat dé grote winnaar uiteindelijk de mens is. Dat wij hier als soort beter uit komen. Met meer besef van alle schoonheid om ons heen, die in de natuur te vinden is. De schoonheid en het geluk die we ervaren als we samenzijn met onze dierbaren. En dat het besef groeit dat we zuinig moeten omgaan met die bijzondere planeet die onze aarde is. En dat we één soort zijn: de mens. Die niet zichzelf moet uitroeien door met elkaar te wedijveren en door elkaar de tent uit te vechten, maar die de gelederen moet sluiten in de strijd tegen onze gemeenschappelijke vijanden. Los van onze politieke ideologieën, onze geloofsovertuigingen, onze maatschappelijke status, ons geslacht, etc. Laat de winnaar van deze crisis uiteindelijk vooral de mens zijn…

Carel Brouwers, 24 maart 2020